[…]
Wystawa Stanisława Dróżdża i Jerzego Baranowskiego „Zegary –
Poza konkretem” (8.05.1981), to obszerna dokumentacja
funkcjonowania instalacji zegarowej St. Drózdza pokazanej w
październiku 1980 r. w Zakładzie nad Fosą. Instalacja ta,
pokazana także na tej wystawie to 27 zegarów (budzików)
ustawionych na półkach w trzech rzędach, jeden nad drugim po 9
zegarów, plus jeden zegar rozłożony na części. W rzędach
dokonano operacji na ruchu, a w kolumnach (9 kolumn po trzy
zegary) operacji na wskazówkach. […]
Na wystawie został pokazany ogólny zapis koncepcji
przedstawiający liczbę możliwości wykonania różnych kombinacji
na zegarach tej instalacji. Przy uwzględnieniu wskazówek i osi,
ruchów, tarcz szkiełek i zegara rozłożonego na części suma
możliwości wynosi 157 501. Przy uwzględnieniu innych operacji
jak np. dowolnej szybkości ruchu, czy dowolnego obrotu tarczy
liczba możliwości jest nieskończona..Pokazano też 13 zdjęć
instalacji „w ruchu” robionych co godzinę (od 12 do 24) oraz
tyleż odpowiadających im wydruków komputerowych(zrobionych przez
dra J. Baranowskiego), na których podano pozycję na kuli
ziemskiej (długość geograficzną), w jakiej znajdowałyby się
zegary w chwili zrobienia im zdjęcia. Każdy wydruk miał 9
kolumn, odpowiadających 9-ciu kolumnom zegarów. Wszystkie zegary
oczywiście nie tylko co godzinę, ale co ułamek sekundy mogły się
„znajdować” w coraz to innym punkcie naszego globu. Wyjątek
stanowiły tylko zegary bez wskazówek i zegar rozłożony na
części, które mogłyby się znajdować w dowolnym miejscu Kosmosu.
„Zegary” nic nam nie mówią o naturze czasu. Ich czas nie zależy
od własności świata materialnego, lecz od koncepcji Dróżdża,
wypełnienia całego świata czasem. Jest to koncepcja
„transcendentnej nieużyteczności”. Istnieje poza konkretem, a
więc nic jej nie odpowiada w sferze przedmiotowej, tylko nasze
poczucie świadomości czasu.
Fragment recenzji Bez konwencji, „Sigma”, nr 1 (123),
1983-84, s. 26
