AUTOR | DZIEŁO
zegary, Wojciech Sztukowski
[…]
Wystawa Stanisława Dróżdża i Jerzego Baranowskiego „Zegary – Poza konkretem” (8.05.1981), to obszerna dokumentacja funkcjonowania instalacji zegarowej St. Drózdza pokazanej w październiku 1980 r. w Zakładzie nad Fosą. Instalacja ta, pokazana także na tej wystawie to 27 zegarów (budzików) ustawionych na półkach w trzech rzędach, jeden nad drugim po 9 zegarów, plus jeden zegar rozłożony na części. W rzędach dokonano operacji na ruchu, a w kolumnach (9 kolumn po trzy zegary) operacji na wskazówkach. […]
Na wystawie został pokazany ogólny zapis koncepcji przedstawiający liczbę możliwości wykonania różnych kombinacji na zegarach tej instalacji. Przy uwzględnieniu wskazówek i osi, ruchów, tarcz szkiełek i zegara rozłożonego na części suma możliwości wynosi 157 501. Przy uwzględnieniu innych operacji jak np. dowolnej szybkości ruchu, czy dowolnego obrotu tarczy liczba możliwości jest nieskończona.. Pokazano też 13 zdjęć instalacji „w ruchu” robionych co godzinę (od 12 do 24) oraz tyleż odpowiadających im wydruków komputerowych(zrobionych przez dra J. Baranowskiego), na których podano pozycję na kuli ziemskiej (długość geograficzną), w jakiej znajdowałyby się zegary w chwili zrobienia im zdjęcia. Każdy wydruk miał 9 kolumn, odpowiadających 9-ciu kolumnom zegarów. Wszystkie zegary oczywiście nie tylko co godzinę, ale co ułamek sekundy mogły się „znajdować” w coraz to innym punkcie naszego globu. Wyjątek stanowiły tylko zegary bez wskazówek i zegar rozłożony na części, które mogłyby się znajdować w dowolnym miejscu Kosmosu. „Zegary” nic nam nie mówią o naturze czasu. Ich czas nie zależy od własności świata materialnego, lecz od koncepcji Dróżdża, wypełnienia całego świata czasem. Jest to koncepcja „transcendentnej nieużyteczności”. Istnieje poza konkretem, a więc nic jej nie odpowiada w sferze przedmiotowej, tylko nasze poczucie świadomości czasu.
Fragment recenzji Bez konwencji, „Sigma”, nr 1 (123), 1983-84, s. 26